www.arapdini.cjb.net - Her ne kadar Islam oncesi donemi ve Arap geleneklerini "cahilliyye" deyimiyle kotulemis olmakla beraber Muhammed, bu geleneklerden pek cogunu Islami kural olarak surdurmekten ve bazilarini da sirf kendisine ozgu nedenlerle ve kendi cikarlari yonunde degistirmekten geri kalmamistir.
XIII. yuzyil unlulerinden Abu'l-Fida (veya Ebulfida), cesitli yapitlarinda ve ozellikle al-Muhtasar fi tarih al-Basar adli kitabinda, Islam oncesi Arap geleneklerinin Islam dini tarafindan nasil dinsel kurallar haline getirildigini inceler. Verdigi ornekler arasinda: hac farizesini yerine getirmek, ihrama girmek, tavaf etmek, Mina vadisinde seytani taslamak, Safa ile Merve denilen tepeler arasinda kosmak, ve her bekleme noktasinda durmak, gibi gelenekler vardir ve butun bunlar Kuran'da yer almistir. (Ornegin Bakara suresinin 157. ayetinde: "...Suphesiz Safa ile Merve Allah'in nisanelerindendir. Kim Kabe'yi hacceder veya umre yaparsa, bu ikisini de tavaf etmesinde bir beis yoktur..." -2 Bakara 158- diye yazilidir).
Ayni seylere al-Hindi'nin savunmasinda rastlamak mumkundur. Ibn Ishak, erkek cocuklarin sunnet edilmeleri geleneginin Islam'dan once pek cok toplumlar ve bu arada Araplar tarafindan benimsendigini, ve Araplar arasinda yaygin olan bu uygulamanin Islam'a alindigini aciklamistir.
Islam oncesi Arap gelenekleri konusunda incelemelerini 1967 yilinda yayinlayan bir musluman yazar soyle der: " Su inkar edilemez ki eski Arap gelenekleri Islam hukukunun ayrilmaz bir butununu teskil eder. Islam hukuku sisteminin ciktigi kaynak Arabistan'dir ve bu hukuk, Arap hukukculari tarafindan gelistirilmistir; bu hukuk sisteminde Arap sosyal tarihinin, Arap zihniyetinin ve karakterinin damgasini bulmamiz pek dogaldir. Ote yandan Islam'in, Arapin orf hukukunu ve Arabistan'da uygulanan bu gelenekleri tamamen lagvedip yerine yeni kanunlar getirmis oldugunu dusunmek dogru olmaz...eski Arap geleneklerinden pek cogunu oldugu gibi ya da bazi degisikliklerle Islam hukukunda bulmaktayiz..." (Syed Ahmad Moinuddin Habibi, Pre-Islamic Customs of Divorce - in islamic Literature, Lahore, vol. XIII, 1967, No.I s 55-64)
Bu gelenekler arasinda miras, bosanma ve borclar hukuku ilgili esaslar yer almistir. Kuran'daki mirasla ya da borclar hukuku ile ilgili hukumler, Araplarin Islam oncesi uygulamalarinin devamindan baska bir sey degildir. Ozellikle yakinlar ve akrabalar arasindaki miras paylasmalari ve sihriyet esaslari buna ornek gosterilir.
Yine ayni sekilde "cahilliyye" de gecerli olan yasaklar ve haramlar, ornegin ana ve kizkardes ile ya da iki kiz kardesle ayni zamanda evlenme yasagi, Muhammed'in devam ettirdigi ve Kuran'a soktugu geleneklerdendir.
Yine Ibn Ishak'tan ve daha sonraki donem itibariyle Abu'l-Fida'dan ogrenmek mumkundur ki erkek cocuklarin sunnet edilmesi, Islam'dan once uygulanagelen bir Arap gelenegi idi. Bu gelenegi Islam ayniyla surdurmustur. Her ne kadar Kuran'da sunnet olma konusunda hukum yoksa da, ve hatta Islam bilginleri arasinda bunun zorunluk teskil edip etmedigi tartismasi yapilirsa da, bazi mezhepler (ornegin Safi mezhebi) bunu onemli bir din kosulu olarak benimsemistir ve hatta sunnet olmayanlari cezalandirma yoluna gitmislerdir. Buna karsin diger bazilari, ornegin Maliki mezhebi, bunu mutlak bir kosul gormemis ve fakat Muhammed'in guya sunnetli dogmus olmasini goz onunde bulundurarak uygulamayi gerekli bulmustur. (Taberi'den naklen gelen bilgilere gore Halife Omer, mumin olmak icin sunnet edilmenin sart olmadigini gostermistir. Nitekim sunnet gelenegini benimsemeyen musluman kabileler vardir: kizilbaslar, yorukler, vs. gibi. Al-Tabari'den naklen gelen bilgiler icin bkz R. Levy, The Social Structure of Islam, Cambridge University Press, 1962, s.251)
Islam oncesi donemde Arap kabilelerinde kadinlari sunnet etme gelenegi dahi vardi. Bu gelenegi Muhammed yasaklamamistir. Onun doneminde oldugu gibi o tarihten bu yana Afrika sahillerinden Hindistan'a varincaya dek hemen butun Islam ulkelerinde bu gelenek bugun dahi surup gider.
Yine bunun gibi domuz eti yememek Araplarin, Islam'dan onceki donemde Yahudileri takliden benimsedikleri geleneklerdendir ki Muhammed bunu da Islam'in kurallari arasina sokmustur.
Ote yandan Muhammed, Islam oncesi donemdeki Arap oykulerini ve masallarini dahi Kuran ayetleri ve hadis hukumleri sekline donusturmustur. Ornegin Kuran'in Ibrahim ve Nuh surelerinde yer alan, Nuh, Ad ve Semud oykuleri Araplar arasinda cok eskidenberi zaten bilinen ve anlatilan seylerdi. Degistirmek suretiyle surdurmeye calistigi eski Arap geleneklerine gelince, bunlar da bir hayli yekun tutar. Ornegin Kuran'in Nur suresinde yer alan "...Bir arada veya ayri ayri yemenizde bir sorumluluk yoktur..." (24:61) seklindeki ayet, bazi Arap asiretlerinde tek basina yemek yemenin sakincali oldugu konusundaki inanclari degistirmek icin konmustur. Ancak hemen belirtmek gerekir ki geleneklerde degisiklikler yaparken, mutlaka daha iyi bir davranisa yonelme amacina degil ve fakat daha ziyade kendi gunluk siyasetininicaplarini ve cikarlarini dusunmustur. Ornegin Kuran'daki Isra suresinde israfi onlemeye matuf olmak uzere soyle bir hukum yer almistir: "...Yakinina, duskune, yolcuya hakkini ver; elindekileri sacip savurma...Sacip savuranlar, suphesiz seytanla kardes olmus olurlar.." (17:26-27)
Beyzevi'nin bu ayetle ilgili aciklamalarindan anlasilmaktadir ki eskiden Araplar, sirf gosteris olsun diye develerini keserler ve etini gelisi guzel ona buna dagitirlarmis. Iste guya bunu onlemek ve dagitimin fakirlere yapilmasini saglamak uzere Muhammed yukaridaki hukmu koymustur.
Hic kuskusuz ki israfi onlemeye matuf bir kural, olumlu bir kuraldir.
Varliksiz sinifi korumaya yararli gibi gorunen bir kuraldir. Fakat Muhammed bu
kurali yoksullari korumak icin degil fakat yoksul siniflarin
kendisine yuk ya da tehlike olmalarini onlemek icin koymustur. (Bilindigi
gibi Muhammed'e ilk baglananlar fakir sinif Araplar olmustu. Bu sinif,
Muhammed'in cennet vaadlerine ve savaslarda elde edilecek ganimet dagitimi
siyasetine kapilarak onun pesinden gitmistir. Boylece Muhammed, bu yoldan varlik
edinenleri varliksiz olanlara yardima zorlamakla -zekat vs yollarla-
taraftarlarinin sayisini arttirma olanagini saglamistir.)
Yine ayni sekilde Islam oncesi donem itibariyle Araplar arasinda "Evladliklarinizi ogullariniz gibi tutun" seklindeki kural geregince, kisilerin kendi "ogulluklarinin" karilariyle evlenmelerini yasak kilan gelenegini degistirmis ve bunu "evlenebilirler" sekline sokmustur. Sokmasinin nedeni, kendisine vaktiyle evlad edindigi Zeyd'in esi Zeyneb'e asik olmasidir.
Bilindigi gibi Zeyd, cok sevdigi Zeyneb ile mutlu bir yasam surerken,
Muhammed'in Zeyneb'e asik oldugunu anladigi an Zeyneb'i bosamis ve bunun uzerine
Muhammed de Zeyneb'le, yani kendi ogulunun bosadigi bir kadinla,
evlenmistir. Fakat evlenebilmek icin, bu tur evlenmeleri haram sayan eski Arap
gelenegini degistirmek gerekmis ve iste bunu saglamak uzere de Kuran'a
"...Evladliklari esleriyle ilgilerini kestiklerinde, onlarla evlenmek
konusunda muminlere bir sorumluluk olmadigi bilinsin."
(Ahzab 37) ayetini yerlestirmistir.
Yine ayni sekilde bosanma konusunda da eski Arap geleneklerinin yeni bir uygulamaya sokuldugunu gormekteyiz.
Islam oncesi donemde bosanma kolay esaslara baglanmisti; bu sistemi Muhammed, kadinin aleyhine olacak sekilde degisikliklere sokarak almistir.
Bu itibarla sunu belirtmekte yarar vardir ki, pek cok alanlarda oldugu
gibi bosanma hukuku konusunda da Muhammed'in yaptigi degisiklikler Arapin Islam
oncesi geleneklerini daha iyiye yoneltme cihetinde
olmamistir. Ornegin Islam oncesi donemde Arap kadininin durumu, bosanma
hukuku acisindan sanildigi ya da gosterilmege calisildigi kadar kotu degil
bilakis daha iyi idi. Her ne kadar o donemde kocanin, sebepsiz olarak kadini
kolaylikla bosamasi usulu kotu bir gelenek olarak one surulurse de kadin icin de
kocasini bosama hakki vardi. O donemde Arap kadini evlenmek istedigi erkegi
secebilir, ve diledigi zaman onu terkedebilirdi. Bu geleneginen guzel
orneklerinden biri Hatice'nin muhammed'i begenerek onunla evlenme girisiminde
bulunmus olmasidir.
Ote yandan ilk zamanlarda Muhammed'in karilari arasinda onu bosayanlar da olmamis degildir. (Ornegin Hutaym'in kizi Leyla "Aramizdaki akdi boz" diyerek Muhammed'den bosanmistir. Ayni sekilde Cabir'in kizi Gaziyye de "Seninle evlenmem hususunda benim fikrim sorulmadi, seninle evlenmekten Tanri'ya siginirim" diyerek onu bosamistir.) Iste kadina bu ozgurlugu cok goren Muhammed, yavas yavas bu gelenegi erkegin cikarlarin yatkin kilacak sekle sokmus ve bosanma hakkini ona tanimistir.
Sadece Islam oncesi Arap geleneklerini degil ve fakat o donemdeki
Yahudi geleneklerinden bazilarini dahi "musluman gelenegidir" diye
Islam'a sokmustur. Biraz ileride belirtecegimiz gibi Yahudileri ve Hristiyanlari
Musluman yapmak istedigi siralarda onlara gonderilmis peygamberlerin
(Ibrahim'den Isa'ya kadar) hep musluman peygamberler oldugunu ve indirilen
Kitablarin (yani Tevray ve Incilin) muslumanligin esaslarini kapsadigini
soylemistir. Bu boyle olunca onlarin geleneklerinin de musluman gelenegi
oldugunu kabul ederek bunlardan isi geldiklerini almistir. Ornegin resim
yasaklari; bu yasak aslinda eski bir yahudi geleneginden cikmadir; zira Ahd-i
Atiyk'ta yasayan varliklarin "temsil edilmesi" yasaklanmistir.
Her ne kadar bu ve buna benzer yasaklari yahudileri bertaraf etmesini
bilmislerse de Islam'da bu yasak yerlesegelmistir. Kuran'da resim yasagi diye
bir kural ve emir bulunmadigi soylenir. Fakat pek cok Hadisler resim yasagi
sonucunu
doguran hukumler kapsamaktadir. Buhari'nin Kitab al-Libas'inda ve yine
Kitab al-Buyud'unda resim yasaklari ongorulmustur. Bu hadisler arasinda:
"Evinde kopek ve resim bulunduranlari melekler ziyaret etmez" seklinde
olanlari ya da ressamlarin (resim yapanlarin) Hukum gunu geldiginde
cezalandirilacaklarina dair bulunanlari vardir. ( Ornegin hadis no 1963)
Kaynak: Prof. Dr. Ilhan Arsel, Arap Milliyetciligi Ve Turkler, sf:301-304
Islamiyet Gercekleri Anasayfasi
(Din masallarina inananlarin, gerceklerle tanismasi icin ...Kuran kimin sözüdür? Kuran nasil degismistir? Islamiyet'te kadina yapilan eziyet ve haksizliklar.. Antihumanist ayetlerden secmeler.. Cennet ve cehennem masallari.. Kuran'daki akildisi ve bilimdisi ayetlerden secmeler.. Türkler nasil müslümanlastirildi? Vb. ilginc konular)
İslamiyet Gercekleri - www.islamiyetgercekleri.cjb.net